Ποια είναι η πραγματική ιστορία της Black Friday;

Ήδη έχει πλημμυρίσει η αγορά με διαφημίσεις για υψηλές εκπτώσεις για την "Black Friday", μια νέα σχετικά παράδοση για την ελληνική αγορά. Τί είναι όμως η "Black Friday" και πώς ξεκίνησε;

Η Black Friday είναι ένας κοινός όρος και αναφέρεται στην Παρασκευή μετά την Ημέρα των Ευχαριστιών στις Ηνωμένες Πολιτείες, ημέρα ευχαριστίας για την ευλογία του θερισμού και του προηγούμενου έτους. Παραδοσιακά σηματοδοτεί την έναρξη της χριστουγεννιάτικης περιόδου αγορών στις Ηνωμένες Πολιτείες. Πολλά καταστήματα κάνουν προσφορές και εκπτώσεις με προϊόντα σε μειωμένες τιμές και συχνά ανοίγουν νωρίς, μερικές φορές ήδη από τα μεσάνυχτα ή ακόμη και την Ημέρα των Ευχαριστιών. Οι εκπτώσεις ορισμένων καταστημάτων συνεχίζονται μέχρι τη Δευτέρα ("Cyber Monday") ή για μια εβδομάδα ("Cyber Week").

Συμβαίνει την τέταρτη Παρασκευή του Νοεμβρίου, εκτός εάν η 1η Νοεμβρίου είναι Παρασκευή, η Black Friday είναι η πιο πολυσύχναστη ημέρα αγορών του έτους στις Ηνωμένες Πολιτείες από το 2005

 

"Franksgiving"

Η μέρα αυτή έχει περίπλοκη και ταρχώδης ιστορία. Η σχέση της Ημέρας των Ευχαριστιών με τα χριστουγεννιάτικα ψώνια οδήγησε σε διαμάχες τη δεκαετία του 1930. Τα καταστήματα λιανικής ήθελαν να έχουν μεγαλύτερη περίοδο αγορών, αλλά κανένα κατάστημα δεν ήθελε να σπάσει την παράδοση και να ξεκινήσει νωρίς. Για αυτόν τον λόγο, το 1939, ο Πρόεδρος Franklin D. Roosevelt εξέδωσε μια προεδρική διακήρυξη που κήρυξε την Ημέρα των Ευχαριστιών ως την τέταρτη Πέμπτη του Νοεμβρίου και όχι την τελευταία Πέμπτη, δηλαδή για μερικά έτη, μια εβδομάδα νωρίτερα, προκειμένου να επιμηκυνθεί η περίοδος αγορών των Χριστουγέννων.

 

1939 - O FDR δημιουργεί την Ημέρα του "Franksgiving"

Η Ημέρα των Ευχαριστιών γιορταζόταν την τελευταία Πέμπτη του Νοεμβρίου, αλλά το 1939, ο Πρόεδρος Franklin D. Roosevelt υπέκυψε στις πιέσεις της Εθνικής Ένωσης Ξηρών Προϊόντων Λιανικής και την μετέφερε μια εβδομάδα νωρίτερα για να παρατείνει την εορταστική περίοδο αγορών. Η «Γιορτή του Franksgiving», όπως αποκαλούνταν κοροϊδευτικά, προκάλεσε εκτεταμένη διαμάχη και σύγχυση. Μόνο 23 πολιτείες υιοθέτησαν την αλλαγή, δημιουργώντας μια de facto διπλή αργία που διορθώθηκε τελικά το 1941, όταν το Κογκρέσο κήρυξε επίσημα την Ημέρα των Ευχαριστιών ως την τέταρτη Πέμπτη του Νοεμβρίου.
Αρχείο Bettmann/Getty Images

 

Μαύρη Παρασευή - Το κραχ του 1869

Ο όρος όμως πάει ακόμα πιο πίσω. Η πρώτη καταγεγραμμένη χρήση του όρου «Μαύρη Παρασκευή» δεν εφαρμόστηκε σε αγορές μετά την Ημέρα των Ευχαριστιών, αλλά στην οικονομική κρίση: συγκεκριμένα, το κραχ της αγοράς χρυσού στις ΗΠΑ στις 24 Σεπτεμβρίου 1869. Δύο διαβόητα αδίστακτοι χρηματοδότες της Wall Street, ο Τζέι Γκουλντ και Ο Jim Fisk, συνεργάστηκαν για να αγοράσουν όσο περισσότερο από τον χρυσό της χώρας μπορούσαν, ελπίζοντας να ανεβάσουν την τιμή στα ύψη και να τον πουλήσουν για υπέρογκα κέρδη. Εκείνη την Παρασκευή του Σεπτεμβρίου, η συνωμοσία τελικά αποκαλύφθηκε, οδηγώντας το χρηματιστήριο σε ελεύθερη πτώση και χρεοκοπώντας όλους, από βαρόνους της Wall Street μέχρι αγρότες.

 

Σκηνή στην "Αίθουσα Χρυσού" της Νέας Υόρκης κατά τη διάρκεια του πανικού της 24ης Σεπτεμβρίου 1869.
Πηγή: Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου των ΗΠΑ.

Η πιο συχνά επαναλαμβανόμενη ιστορία πίσω από την παράδοση της "Black Friday" που σχετίζεται με τα ψώνια της Ημέρας των Ευχαριστιών τη συνδέει με τους λιανοπωλητές. Όπως λέει η ιστορία, μετά από έναν ολόκληρο χρόνο λειτουργίας με ζημιές ("στο κόκκινο") τα καταστήματα υποτίθεται ότι έμπαιναν στα κέρδη ("μπήκαν στο μαύρο") την ημέρα μετά την Ημέρα των Ευχαριστιών, επειδή οι αγοραστές των εορτών ξόδευαν περισσότερα χρήματα σε προϊόντα με έκπτωση. Αν και είναι αλήθεια ότι οι εταιρείες λιανικής συνήθιζαν να καταγράφουν τις ζημιές με κόκκινο και τα κέρδη με μαύρο όταν έκαναν τους λογαριασμούς τους, αυτή η εκδοχή της προέλευσης της Black Friday είναι η επίσημα εγκεκριμένη (αλλά ανακριβής) ιστορία πίσω από την παράδοση.

Τα τελευταία χρόνια, ένας άλλος μύθος έχει εμφανιστεί που δίνει μια ιδιαίτερα άσχημη τροπή στην παράδοση, υποστηρίζοντας ότι το 1800 οι ιδιοκτήτες φυτειών του Νότου μπορούσαν να αγοράσουν σκλάβους εργάτες με έκπτωση την επομένη της Ημέρας των Ευχαριστιών. Αν και αυτή η εκδοχή των ριζών της Black Friday έχει λογικά οδηγήσει ορισμένους να ζητήσουν μποϊκοτάζ των διακοπών λιανικής, δεν έχει καμία βάση στην πραγματικότητα.

 

Η "Black Friday" στη Philadelphia

Η πραγματική ιστορία πίσω από τη Black Friday, ωστόσο, δεν είναι ευχάριστη όσο θα ήθελαν οι έμποροι και οι λιανοπωλητές. Τη δεκαετία του 1950, η αστυνομία στην πόλη της Φιλαδέλφειας χρησιμοποίησε τον όρο για να περιγράψει το χάος που ακολούθησε την ημέρα μετά την Ημέρα των Ευχαριστιών, όταν ορδές αγοραστών και τουριστών των προαστίων πλημμύρισαν την πόλη πριν από ένα μεγάλο αγώνα "football" Στρατού ξηράς-Ναυτικού που γινόταν Σάββατο κάθε χρόνο. Οι αστυνομικοί της Φιλαδέλφειας όχι μόνο δεν μπορούσαν να πάρουν ρεπό, αλλά θα έπρεπε να δουλέψουν και πολύ μεγαλύτερες βάρδιες για να αντιμετωπίσουν τα επιπλέον πλήθη και την κίνηση. Οι κλέφτες, φυσικά, εκμεταλλεύτηκαν το χάος στα καταστήματα αρπάζοντας εμπορεύματα, επιτείνοντας τον πονοκέφαλο των αρχών.

 

Πλήθος Black Friday στη Φιλαδέλφεια το 1968 (Philadelphia Inquirer, 11.0.1968)

Μέχρι το 1961, η "Black Friday" είχε επικρατήσει σαν γεγονός στην Φιλαδέλφεια. Έμποροι και πολιτικοί της πόλης προσπάθησαν ανεπιτυχώς να την αλλάξουν σε "Μεγάλη Παρασκευή" προκειμένου να "ξεχαστούν" οι αρνητικές μνήμες που συνδέονταν με εκείνη την μέρα. Ο όρος συνέχισε να εξαπλώνετε στην υπόλοιπη χώρα. Μέχρι και το 1985 δεν είχε γίνει ακόμα "Black Friday" σε εθνικό επίπεδο. Κάποια στιγμή στα τέλη της δεκαετίας του 1980, ωστόσο, οι έμποροι λιανικής βρήκαν έναν τρόπο να επανεφεύρουν τη "Black Friday" και να τη μετατρέψουν σε κάτι θετικό και ευχάριστο για αυτούς και στους πελάτες τους αφήνοντας έξω ότι αρνητικό συνδεόταν με τον όρο. Το αποτέλεσμα ήταν η υιοθέτηση της ιστορίας ότι τα καταστήματα μπήκαν στο "μαύρο", δηλαδή ότι τα καταστήματα έφτασαν επιτέλους σε θετικό ισοζύγιο.

 

 

Η ιστορία αυτή της "Black Friday" έμεινε και οι πιο σκοτεινές ρίζες του όρου ξεχάστηκαν σε μεγάλο βαθμό. Έκτοτε, η ημερήσια μπονάνζα μεγάλων προσφορών μετατράπηκε σε ένα τετραήμερο γεγονός το οποίο προκάλεσε άλλες "αργίες λιανικής", όπως το "Σάββατο/Κυριακή Μικρών Επιχειρήσεων" και την "Cyber Monday". Τα καταστήματα άρχισαν να ανοίγουν νωρίτερα και νωρίτερα εκείνη την Παρασκευή, και τώρα οι πιο αφοσιωμένοι αγοραστές μπορούν να βγουν αμέσως μετά το παραδοσιακό γεύμα τους για την Ημέρα των Ευχαριστιών για τα ψώνια τους.

 

FedEx - 2005 - Cyber Monday
Στις αρχές της δεκαετίας του 2000, οι έμποροι λιανικής παρατήρησαν την τάση των αγοραστών να πηγαίνουν στο διαδίκτυο τη Δευτέρα μετά το Σαββατοκύριακο των Ευχαριστιών. Με την εξάπλωση του οικιακού διαδικτύου υψηλής ταχύτητας και της συνδεσιμότητας κινητής τηλεφωνίας, οι λιανοπωλητές άδραξαν την ευκαιρία να επεκτείνουν το εορταστικό Σαββατοκύριακο αγορών και γεννήθηκε η Cyber Monday. Το 2017, οι Αμερικανοί ξόδεψαν 6,6 δισεκατομμύρια δολάρια στο διαδίκτυο κατά τη διάρκεια εκδηλώσεων πωλήσεων της "Cyber Monday", λίγο λιγότερο από τα 7,9 δολάρια δισεκατομμύρια που δαπανήθηκαν για την ίδια τη "Black Friday", τόσο στο διαδίκτυο όσο και στα καταστήματα.

Η "Black Friday" δεν είναι επίσημη αργία στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά η Καλιφόρνια και ορισμένες άλλες πολιτείες τηρούν την "Ημέρα μετά την Ημέρα των Ευχαριστιών" ως αργία για τους κρατικούς υπαλλήλους. Μερικές φορές τηρείται αντί μιας άλλης κρατικής αργίας, όπως η Ημέρα του Κολόμβου. Πολλοί υπάλληλοι και σχολεία κλείνουν και την Ημέρα των Ευχαριστιών (τέταρτη Πέμπτη του Νοέμβρη) και την Παρασκευή. Μαζί με το  Σαββατοκύριακο και τις δύο μέρες πριν, πολλοί πολίτες έχουν στην διάθεση τους ένα τετραήμερο Σαββατοκύριακο, το οποίο λέγεται ότι αυξάνει τον αριθμό των πιθανών αγοραστών.

 

Και στην Ελλάδα

Σαν εμπορικό, πλέον, γεγονός η ημέρα αυτή των προσφορών πέρασε και εκτός των συνόρων των ΗΠΑ. Χώρες όπως ο Καναδάς, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Αυστραλία, η Νέα Ζηλανδία, το Μεξικό, η Γερμανία, η Πολωνία, η Ιταλία, η Νορβηγία, η Σουηδία και φυσικά και η Ελλάδα είναι μερικές που έχουν υιοθετήσει την "Black Friday" σαν ημέρα προσφορών. Και συνεχώς εξαπλώνεται και σε άλλες χώρες.

Στην Ελλάδα άρχισε να κερδίζει έδαφος το 2015-2016 και φαίνεται να έχει καθιερωθεί σήμερα ως περίοδος εκπτώσεων και προσφορών. Συνήθως οι προσφορές ξεκινούν αρκετά νωρίτερα και οι περισσότερες επιχειρήσεις έχουν τις ίδιες προσφορές και στα ηλεκτρονικά τους καταστήματα.

 

 

Η αλήθεια είναι ότι ήδη από την δεκαετία του 60 οι ελληνικές επιχειρήσεις έκαναν το αποκαλούμενο “Ξεπούλημα” ή το θεσμό που είχε την ονομασία “Εβδομάς Προσφορών”. Απ' ότι φαίνεται η "Black Friday" ήρθε για να μείνει. Πλέον μπορεί οποιοσδήποτε και ηλεκτρονικά να δει την πορεία των τιμών διάφορων προϊόντων κατά την διάρκεια του έτους. Οπότε Κάντε σωστή και εκτεταμένη έρευνα αγοράς για να αποφύγετε ενδεχόμενες παγίδες.