Η Ιστορία του Ημερολογίου (Μέρος Δεύτερο)

 

Στην προηγούμενη ανάρτηση είδαμε την ιστορία του ημερολογίου από αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι τη μεταρρύθμιση του Ιουλιανού Ημερολογίου το 48 π.Χ. Είδαμε τη σημασία του ηλιακού κύκλου, της σεληνιακής φάσης, και της παρακολούθησης εποχών στη μέτρηση του χρόνου. Εξετάσαμε 2 τοποθεσίες σε Αγγλία και Σκωτία και τη χρήση τους ως ημερολόγια, αποκαλύπτοντας επίσης χρόνους ισημεριών και ηλιοστασίου. Είδαμε τη στενή σχέση του αιγυπτιακού ημερολογίου με την πλημμύρα του Νείλου. Τέλος αναφερθήκαμε στην επίδραση των Ρωμαίων στη μέτρηση του χρόνου παγκοσμίως.

 

Διαβάστε το πρώτο μέρος εδώ: Η Ιστορία του Ημερολογίου (Μέρος Πρώτο)

Η ιστορία του Γρηγοριανού Ημερολογίου 

 

Το Ιουλιανό Ημερολόγιο λειτούργησε αρκετά καλά, αλλά δεν ήταν απόλυτα ακριβές. Το ημερολόγιο υπέθετε ότι ένα έτος είχε ακριβώς 365,25 ημέρες το χρόνο. Η Γη όμως χρειάζεται 365.2422 ημέρες για μια πλήρη περιστροφή από τον ήλιο και αυτή η διαφορά έντεκα λεπτών κάθε χρόνο ήταν αρκετή για να ωθήσει το ημερολόγιο από την ευθυγράμμιση με τις ισημερίες κατά περίπου τρεις ημέρες κάθε 400 χρόνια.

Μέχρι τον 8o αιώνα, ο Άγιος Bede, ένας Άγγλος Βενεδικτίνος μοναχός, είχε ήδη παρατηρήσει ότι το ημερολόγιο είχε παρασυρθεί κατά τρεις ημέρες. Πεντακόσια χρόνια αργότερα, ο Roger Bacon κατάλαβε ότι ήταν μια καλή εβδομάδα περίπου εκτός ευθυγράμμισης. και μέχρι το 1300, ο Δάντης μίλησε για την ανάγκη πλήρους ημερολογιακής μεταρρύθμισης.

Η μετατόπιση του ημερολογίου αποδείχθηκε πρόβλημα για την εκκλησία. Ο εορτασμός του Πάσχα καθορίστηκε από την ημερομηνία της εαρινής ισημερίας που είχε καθιερώσει η εκκλησία, έπεφτε στις 21 Μαρτίου. Μέχρι τον δέκατο έκτο αιώνα, η ισημερία μετατοπίστηκε περίπου δέκα ημέρες νωρίτερα.

 

Εικόνα: Βιβλιοθήκη του Βατικανού

 

Το 1545 ξεκίνησαν οι εργασίες για την αλλαγή του ημερολογίου. Το Συμβούλιο του Trent εξουσιοδότησε τον Πάπα Παύλο III για να προσαρμόσει τις ημερομηνίες έτσι ώστε η εαρινή ισημερία να αντιστοιχεί και πάλι στην ισημερία κατά τη στιγμή του πρώτου Συμβουλίου της Νίκαιας το 325. Το Συμβούλιο της Νίκαιας ζήτησε επίσης έναν νέο τρόπο διατήρησης του χρόνου για να αποτραπεί κάποια μετατόπιση του Πάσχα ξανά στο ημερολόγιο.

  

Ο Aloysius Lilius διόρθωσε το ημερολόγιο

Όποια κι αν ήταν τα σφάλματα του ημερολογίου, η εργασία του δέκατου έκτου αιώνα πήρε απίστευτο χρόνο. Το 1577 η επιτροπή μεταρρυθμίσεων ζήτησε για πρώτη φορά από μαθηματικούς τη συνεισφορά τους. Η νικητήρια πρόταση ήρθε από τον Aloysius Lilius, Ιταλό γιατρό και αστρονόμο. Πρότεινε ότι το δίσεκτο έτος θα πρέπει πρώτα να ακυρωθεί για τα επόμενα σαράντα χρόνια, επιτρέποντας στην ισημερία να ανταποκριθεί στο ημερολόγιο. Στη συνέχεια πρότεινε μια νέα φόρμουλα για τη σταθεροποίηση του ημερολογίου.

Αντί να προσθέτουμε μια ημέρα κάθε τέσσερα χρόνια, αν ένα δίσεκτο έτος έπεφτε σε έτος διαιρούμενο με το 100, μια μέρα θα προστεθεί μόνο εάν το έτος αυτό διαιρείται επίσης με το 400. Το έτος, 1600, θα προστεθεί μια ημέρα και θα γινόταν δίσεκτο, αλλά όχι το 1700, το 1800 ή το 1900. Το 2000 ήταν δίσεκτο, αλλά το 2100 δε θα είναι δίσεκτο έτος. Το αποτέλεσμα θα ήταν η προσθήκη μιας δίσεκτης ημέρας μόνο σε 97 χρόνια από κάθε 400, αντί μιας δίσεκτης ημέρας που προστίθεται κάθε 100 χρόνια. Αυτές οι προσθαφαιρέσεις εξασφάλισαν ότι το ημερολόγιο επανερχόταν τακτικά σε ευθυγράμμιση.

Το νέο ημερολόγιο υιοθετήθηκε την Παρασκευή, 15 Οκτωβρίου 1582, επί παπισμού του Γρηγορίου ΙΓ'. Η προηγούμενη μέρα, σύμφωνα με το Ιουλιανό ημερολόγιο, ήταν η Πέμπτη, τέταρτη Οκτωβρίου. Η Ισπανία αποδέχτηκε αμέσως το νέο ημερολόγιο, ακολουθούμενη από την Πορτογαλία, τη Γαλλία, την Πολωνία, την Ιταλία, τις Καθολικές Κάτω Χώρες και το Λουξεμβούργο. Το Βασίλειο της Βοημίας υιοθέτησε το ημερολόγιο δύο χρόνια αργότερα. Η Πρωσία αποδέχτηκε το ημερολόγιο το 1610. Οι προτεσταντικές χώρες άργησαν να υιοθετήσουν το ημερολόγιο, ανησυχώντας ότι θα έφερνε τις χώρες τους πιο κοντά στη Ρώμη. Η Βρετανία επέλεξε το Γρηγοριανό ημερολόγιο μόλις το 1752. Η Ελλάδα περίμενε μέχρι το 1923 για να υιοθετήσει το ημερολόγιο και η Τουρκία μέχρι το 1926.

Το Γρηγοριανό ημερολόγιο επισκεύασε το σφάλμα του Ιουλιανού ημερολογίου μιας ημέρας κάθε 128 χρόνια, αντικαθιστώντας το με ένα σφάλμα μιας ημέρας κάθε 3.030 χρόνια. Ο Sir John Herschel, ένας Άγγλος μαθηματικός του δέκατου ένατου αιώνα, πρότεινε να αυξηθεί η ακρίβεια του ημερολογίου με το να μη γίνει το έτος 4000, και τα πολλαπλάσιά του, δίσεκτο έτος. Αγνοήθηκε.

 

 

Τοπικά ημερολόγια ακόμα σε χρήση

 

Έχουμε διανύσει πολλές χιλιάδες χρόνια ιστορίας. Έχουμε δει τα ημερολόγια να αλλάζουν από πέτρες που χρησιμοποιούνται για να σηματοδοτήσουν το ηλιοστάσιο και να προβλέψουν την επιστροφή των μεταναστευτικών ζώων στην παρακολούθησης των αστεριών και της καταμέτρησης των μηνών. Κυρίως αυτό που έχουμε δει μέσα από τη μεταμόρφωση του ημερολογίου, είναι διάφοροι πολιτισμοί και αυτοκρατορίες που αγωνίζονται να δημιουργήσουν έναν τρόπο μέτρησης ημερών και μηνών σε ένα χρόνο. Η δυσκολία τους ήταν να λάβουν υπόψη το επιπλέον τέταρτο της ημέρας που χρησιμοποιεί η Γη για να επιστρέψει στην αφετηρία της. Χωρίς να λάβουν υπόψη αυτόν τον χρόνο, θα έβλεπαν το ημερολόγιο να γλιστρά μέσα στο έτος. Έχουμε δει επίσης μερικά δημιουργικά ονόματα για τους μήνες που έχουν βρει αυτά τα ημερολόγια.

Η εισαγωγή του Γρηγοριανού ημερολογίου σφράγισε την εξέλιξη του ημερολογίου και η διόρθωση του Λίλιους, που εισήχθη κατά τη διάρκεια της παποσύνης του Γρηγορίου XIII, σήμαινε επιτέλους ότι το έτος ήταν πάντα ακριβές και δε χρειαζόταν ποτέ διόρθωση. Ή τουλάχιστον, μόνο περιστασιακά. Η εξάπλωση του ημερολογίου σε ολόκληρο τον Χριστιανικό κόσμο, και από εκεί σε όλο τον κόσμο, σημαίνει ότι η υδρόγειος μοιράζεται πλέον έναν ενιαίο τρόπο σήμανσης της ώρας.
Η συνεχής χρήση του Ιουλιανού Ημερολογίου

Το ημερολόγιο δεν είναι ο μόνος τρόπος για να σημειώσετε χρόνο. Το Γρηγοριανό ημερολόγιο δεν είναι το μοναδικό ημερολόγιο που χρησιμοποιείται ακόμα. Ενώ όλοι μπορεί να μπορούν να βρουν την ίδια ημερομηνία στο ίδιο ημερολόγιο, σε όλο τον κόσμο, οι άνθρωποι εξακολουθούν να χρησιμοποιούν άλλα ημερολόγια. Ακόμη και στην Ευρώπη, το Γρηγοριανό ημερολόγιο δεν έφτανε παντού. Στην αυτόνομη επαρχία του Αγίου Όρους στην Ελλάδα, το Ιουλιανό ημερολόγιο εξακολουθεί να βασιλεύει. Η επαρχία αποτελείται από είκοσι Ορθόδοξα μοναστήρια και η είσοδος στο νησί απαγορεύεται στις γυναίκες.

Οι ορθόδοξες εκκλησίες, αν όχι οι ορθόδοξες χώρες, παρέμειναν με το Ιουλιανό ημερολόγιο. Αυτές οι χώρες απέρριψαν ακόμη και ένα σεληνιακό ημερολόγιο που θα ταίριαζε με το Γρηγοριανό ημερολόγιο μέχρι το έτος 2800. Το ημερολόγιο προτάθηκε σε σύνοδο, στην Κωνσταντινούπολη το 1923. Εκτός από την Ορθόδοξη Εκκλησία της Εσθονίας και της Φινλανδίας, οι Ορθόδοξες εκκλησίες συνεχίζουν να εορτάζουν οι χριστιανικές γιορτές τους σύμφωνα με το Ιουλιανό ημερολόγιο, και όχι το Γρηγοριανό ημερολόγιο. Άλλες περιοχές και θρησκείες έχουν επίσης μείνει με τα παραδοσιακά ημερολόγιά τους.

 

 

Το Εβραϊκό Ημερολόγιο

 

Το Ισραήλ χρησιμοποιεί δύο ημερολόγια: το Γρηγοριανό ημερολόγιο. και το εβραϊκό ημερολόγιο. Το Γρηγοριανό ημερολόγιο θα χρησιμοποιηθεί για όλες τις κοσμικές δραστηριότητες, για τον καθορισμό της ώρας των σχολικών διαλειμμάτων, για την οργάνωση επαγγελματικών συναντήσεων και για τον εορτασμό γενεθλίων. Αλλά οι ημερομηνίες των θρησκευτικών εορτών - και υπάρχουν εβραϊκές γιορτές σχεδόν κάθε μήνα - καθορίζονται από το εβραϊκό ημερολόγιο. Ομοίως, το εβραϊκό ημερολόγιο χρησιμοποιείται για τον προσδιορισμό του τμήματος της Τορά που πρέπει να διαβάζεται κάθε Σαμπάτ. Χρησιμοποιείται επίσης για τον καθορισμό των ημερομηνιών των μνημείων για τον εορτασμό του θανάτου ενός συγγενή.

Το εβραϊκό ημερολόγιο επηρεάζεται έντονα από το βαβυλωνιακό ημερολόγιο, αποτέλεσμα της εβραϊκής εξορίας στη Βαβυλώνα που τελείωσε τον έκτο αιώνα π.Χ. Σύμφωνα με τη Βίβλο, πριν από την εξορία, το εβραϊκό ημερολόγιο αποτελούνταν από δέκα μήνες των τριάντα ημερών ο καθένας. Η Βίβλος ονομάζει μόνο τέσσερις μήνες: Aviv (που σημαίνει άνοιξη). Ziv, Ethanim και Bul. Αυτά τα ονόματα πιστεύεται ότι είναι Χαναναϊτικά. Μετά την εξορία, τα ονόματα των μηνών ταίριαζαν περισσότερο με τα ονόματα των μηνών του βαβυλωνιακού ημερολογίου.

Μια αξιοσημείωτη διαφορά μεταξύ του Γρηγοριανού ημερολογίου και του Εβραϊκού ημερολογίου είναι ο τρόπος με τον οποίο μετρώνται οι ημέρες. Το εβραϊκό ημερολόγιο θεωρεί μια μέρα ως αρχή με το ηλιοβασίλεμα. Το Shabbat ξεκινά όταν δύει ο ήλιος το βράδυ της Παρασκευής. Η ημέρα Σαμπάτ τελειώνει όταν ο ήλιος δύει την επόμενη μέρα.

Επίσης, αξιοσημείωτο είναι και το πώς μετρώνται οι μήνες. Το Γρηγοριανό ημερολόγιο είναι ηλιακό. Βασίζεται εξ ολοκλήρου στη σχετική θέση του ήλιου προς τα αστέρια. Το εβραϊκό ημερολόγιο είναι ένα σεληνιακό ημερολόγιο, που σημαίνει ότι οι μήνες βασίζονται σε σεληνιακούς μήνες (λαμβάνοντας υπόψη τις φάσεις της σελήνης) — και τα έτη βασίζονται σε ηλιακά έτη. Αυτό το ημερολόγιο έχει δώδεκα σεληνιακούς μήνες που διαρκούν είτε 29 είτε 30 ημέρες.
Το Βουδιστικό Ημερολόγιο

Βασισμένο στο σεληνιακό ημερολόγιο είναι και το βουδιστικό ημερολόγιο, που χρησιμοποιείται κυρίως στις χώρες της ηπειρωτικής Νοτιοανατολικής Ασίας της Καμπότζης, του Λάος, της Μιανμάρ και της Ταϊλάνδης, με πολλές παραλλαγές και εκδόσεις σε χώρες σε όλο τον κόσμο. Το παραδοσιακό βουδιστικό ημερολόγιο χρησιμοποιείται κυρίως για τα βουδιστικά φεστιβάλ “Theravada” και δεν υπάρχει πλέον επίσημη κατάσταση βουδιστικού ημερολογίου πουθενά.
Το βουδιστικό ημερολόγιο ακολουθεί τις κινήσεις τόσο της Σελήνης όσο και του Ήλιου και ακολουθεί κυρίως το ινδουιστικό ημερολόγιο. Αυτό το ημερολόγιο είναι κάπως ανακριβές στη διάρκεια ενός ηλιακού έτους και την έναρξη των εποχών λόγω του “αστρονομικού έτους” και της χρήσης του 19ετούς κύκλου για τον προσδιορισμό της κατανομής των δίσεκτων ετών με βάση τη διάρκεια ενός τροπικού έτους.

 

 

Ο Μετωνικός Κύκλος

 

Ένα ηλιακό έτος είναι έντεκα ημέρες μεγαλύτερο από τους δώδεκα σεληνιακούς μήνες. Αυτές οι έντεκα ημέρες έθεσαν το εβραϊκό ημερολόγιο εκτός συγχρονισμού με το ηλιακό ημερολόγιο. Χωρίς διόρθωση, οι γιορτές ξέφευγαν και χαλούσε η ευθυγράμμιση τους με τις εποχές. Η λύση ήρθε με την προσθήκη δίσεκτων μηνών. Το εβραϊκό ημερολόγιο δεν προσθέτει δίσεκτους μήνες κάθε τέσσερα χρόνια, όπως το Γρηγοριανό ημερολόγιο, αλλά επτά φορές κάθε δεκαεννέα μήνες.

Ο Μετωνικός κύκλος είναι έργο του Μέτωνα της Αθήνας τον πέμπτο αιώνα π.Χ. Ακολουθώντας τους Βαβυλώνιους, ο Μέτων παρατήρησε ότι τα δεκαεννέα χρόνια είναι σχεδόν ακριβώς ίσα με 6.940 ημέρες. Προσθέτοντας τους επτά επιπλέον μήνες, πάνω από δεκαεννέα χρόνια θα ήταν αρκετά για να διορθωθεί το ημερολόγιο.
Η χρήση του Μετωνικού κύκλου δεν είναι η μόνη επιπλοκή. Το ημερολόγιο μπορεί επίσης να αλλάξει για να εξασφαλισθεί ότι το Γιομ Κιπούρ , η Ημέρα της Εξιλέωσης, δεν πέφτει αμέσως πριν ή μετά το Σαμπάτ. Ο μήνας Kislev μπορεί να χάσει μια μέρα και μπορεί να προστεθεί μια μέρα στο μήνα Cheshvan. Το αποτέλεσμα είναι ένα αρκετά περίπλοκο ημερολόγιο που πολλοί άνθρωποι γενικά αγνοούν. Οι εβραϊκές ημερομηνίες εμφανίζονται στην κορυφή των εφημερίδων, αλλά στην πραγματικότητα, οι άνθρωποι χρησιμοποιούν αυτά τα ημερολόγια μόνο για να σηματοδοτήσουν τις εβραϊκές γιορτές.

 

 

Το Ισλαμικό Ημερολόγιο

 

Το Εβραϊκό Ημερολόγιο κάνει τα πάντα για να παραμείνει σε ευθυγράμμιση με το ηλιακό ημερολόγιο. Το ημερολόγιο προσαρμόζει επίσης τη διάρκεια των μηνών. Μια αργία που καθορίζεται ανά μήνα δεν πρέπει να έρχεται σε αντίθεση με μια αργία που καθορίζεται ανά εβδομάδα. Το ισλαμικό ημερολόγιο ακολουθεί μια πολύ πιο εύκολη διαδρομή. Δε διορθώνεται καθόλου. Αποτελείται από δώδεκα σεληνιακούς μήνες, οι οποίοι μαζί αριθμούν 354 ή 355 ημέρες. Έτσι λαμβάνεται υπόψιν η διαφορά με τις 365,25 ημέρες του ηλιακού έτους. Αυτός ο υπολογισμός σημαίνει ότι το ισλαμικό ημερολόγιο μετατοπίζεται κατά περίπου δέκα ημέρες κάθε χρόνο. Ο κύκλος επαναλαμβάνεται μόνο κάθε 33 σεληνιακά χρόνια.

Το αποτέλεσμα είναι ότι το Ραμαζάνι, ο μήνας της νηστείας, μπορεί να πραγματοποιηθεί το καλοκαίρι ή το χειμώνα, ανάλογα με τη θέση του ημερολογίου. Αυτός μπορεί να είναι ο λόγος που οι περισσότερες ισλαμικές χώρες χρησιμοποιούν το ισλαμικό ημερολόγιο μόνο για θρησκευτικές γιορτές και όχι για πολιτικές εκδηλώσεις. Αυτές οι δημόσιες εκδηλώσεις σημειώνονται χρησιμοποιώντας το Γρηγοριανό ημερολόγιο. Εξαιρέσεις στον “κανόνα των αστικών συμβάντων”, είναι οι χώρες του Ιράν και του Αφγανιστάν, που χρησιμοποιούν το ηλιακό ημερολόγιο Hijri.

 

 

Έτος Hijri

 

Το έτος Hijri είναι επίσης το θεμέλιο του ισλαμικού ημερολογίου. Αυτό το ημερολόγιο δημιουργήθηκε την εποχή κατά την οποία ο Μωάμεθ και οι οπαδοί του ταξίδεψαν από τη Μέκκα στη Μεδίνα για να σχηματίσουν την πρώτη μουσουλμανική κοινότητα. Αυτό το γεγονός έλαβε χώρα το 622 μ.Χ. και σηματοδοτεί την έναρξη της ετήσιας καταμέτρησης. Σύμφωνα με το Ισλαμικό ημερολόγιο, το 2019 στο Γρηγοριανό ημερολόγιο είναι το έτος 1440. (Το εβραϊκό ημερολόγιο κάνει το έτος 5779.)
Το ισλαμικό ημερολόγιο περιέχει δώδεκα μήνες, καθένας από τους οποίους ξεκινά με την έναρξη του νέου σεληνιακού κύκλου. Κάθε μήνας έχει και τη δική του σημασία. Οι μήνες Rajab, Dhu al-Qa'dah, Dhu al-Hijjah και Muharram θεωρούνται ιεροί. Το Ραμαζάνι είναι μήνας νηστείας. Το Shawwāl προέρχεται από το ρήμα shāla που σημαίνει "σηκώνω ή φέρω", και ονομάστηκε έτσι επειδή μια θηλυκή καμήλα συνήθως είναι έγκυος αυτή την εποχή του έτους. Sha'ban σημαίνει «σκόρπιο» και σηματοδοτεί την ώρα που οι αραβικές φυλές σκορπίζονται για να βρουν νερό. Dhu al-Hijjah είναι όταν τελείται το “χατζ”, το προσκύνημα στη Μέκκα.

 

 

Δύο χώρες, δύο μήνες

 

Μια άλλη πρόκληση που αντιμετωπίζει το ημερολόγιο είναι ότι οι περισσότερες μουσουλμανικές χώρες δηλώνουν την έναρξη ενός νέου μήνα με τη νέα σελήνη. Κάθε χώρα θα κάνει τη δική της παρατήρηση. Αλλά ο ήλιος δύει αργότερα καθώς κατευθυνόμαστε δυτικά και οι συνθήκες μπορεί να κάνουν το φεγγάρι περισσότερο ή λιγότερο ορατό σε κάποιο μέρος από ένα άλλο. Το αποτέλεσμα είναι ότι δύο μουσουλμανικές χώρες μπορεί να βρίσκονται σε διαφορετικούς μήνες ταυτόχρονα.
Υπήρξαν σχέδια για προσπάθεια αντιμετώπισης του προβλήματος. Η Μαλαισία, για παράδειγμα, είναι μία από τις χώρες που ξεκινούν το μήνα όχι όταν βλέπουν το νέο φεγγάρι, αλλά στο ηλιοβασίλεμα την πρώτη ημέρα που έχει φεγγάρι μετά το ηλιοβασίλεμα. Ορισμένοι αντιπροσωπευτικοί φορείς έχουν δηλώσει την πρόθεση να χρησιμοποιήσουν υπολογισμούς αντί για παρατηρήσεις για τον προσδιορισμό των μηνών, αλλά δε συμφώνησαν όλες οι ενώσεις.
Είναι αρκετά περίπλοκο, και αυτό σημαίνει ότι όχι μόνο το ισλαμικό ημερολόγιο δεν ευθυγραμμίζεται με το ηλιακό έτος και το ημερολόγιο του Γρηγορίου, είναι επίσης μερικές φορές εκτός ευθυγράμμισης με άλλους χρήστες του ισλαμικού ημερολογίου.

 

 

Το Κινεζικό Ημερολόγιο

 

Το κινεζικό ημερολόγιο είναι λιγότερο ένας τρόπος διατήρησης του χρόνου και περισσότερο μια μέθοδος ανάθεσης προσωπικών χαρακτηριστικών με βάση την ημερομηνία γέννησής τους. Το κινεζικό ημερολόγιο είναι ένα ζωδιακό ημερολόγιο. Η γιγάντια γιορτή που λαμβάνει χώρα στην αρχή του έτους, συνήθως γύρω στον Φεβρουάριο, κάνει αυτό το ημερολόγιο άξιο αναφοράς. Το κινεζικό ημερολόγιο κάνει περισσότερους από ένα δισεκατομμύριο ανθρώπους να σταματήσουν τη δουλειά και να κάνουν τις διακοπές του νέου έτους και είναι πολύ μεγάλες για να αγνοηθούν.

Παρόλο που το δυτικό αστρολογικό ημερολόγιο αντιστοιχεί σε δώδεκα ζώδια με τους αστερισμούς που βρίσκονται στον ουρανό τη στιγμή της γέννησης κάποιου, το κινεζικό ημερολόγιο ανακυκλώνει δώδεκα ζώα μέσα στα χρόνια. Μια παλιά ιστορία εξηγεί τη σειρά των ζώων.
Πώς το Κινεζικό Ημερολόγιο πήρε τη σειρά του

Ο Αυτοκράτορας "Jade" δήλωσε ότι το πρώτο ζώο που θα διέσχιζε ένα ποτάμι θα ήταν το πρώτο στο ημερολόγιο. Το δεύτερο ζώο θα βρισκόταν στη δεύτερη θέση και ούτω καθεξής. Η γάτα και ο αρουραίος ζήτησαν από το βόδι να τους μεταφέρει. Όταν το βόδι έφτασε στην όχθη, ο αρουραίος έσπρωξε τη γάτα στο ποτάμι. Στη συνέχεια ο αρουραίος πήδηξε από το βόδι και ήρθε πρώτος. Η τίγρη έφτασε μετά το βόδι, ακολουθούμενη από το κουνέλι που είχε πηδήξει από βράχο σε βράχο. Το κουνέλι στη συνέχεια πήδηξε πάνω σε έναν κορμό που τον έφερε ο αέρας στην ακτή.

Ο δράκος ήρθε πέμπτος. Αυτός ο δράκος είχε σταματήσει για να φέρει βροχή σε ένα χωριό, και στη συνέχεια φύσηξε το κούτσουρο του λαγού στην ακτή. Το άλογο έφτασε, με το φίδι προσκολλημένο στην οπλή του. Το φίδι πήρε την έκτη θέση, το άλογο την έβδομη. Ο κόκορας είχε βρει μια σχεδία, την οποία καβάλησε με τη μαϊμού και την κατσίκα. Η κατσίκα ήταν όγδοη, η μαϊμού ένατη και ο κόκορας δέκατος.

 

 

Τι απέγινε η γάτα;

 

Ο σκύλος είχε σταματήσει για να παίξει στο νερό, οπότε ήρθε μόνο ενδέκατος, αλλά νίκησε το γουρούνι που είχε σταματήσει για φαγητό και μετά είχε αποκοιμηθεί. Αλλά ακόμα και το γουρούνι τα πήγε καλύτερα από τη γάτα. Η γάτα είχε πνιγεί όταν ο αρουραίος την έσπρωξε στο ποτάμι.
Είναι μια όμορφη ιστορία (εκτός από τη γάτα), και το κινεζικό ημερολόγιο παίζει ρόλο στη σύγχρονη κινεζική ζωή. Αυτό το ημερολόγιο σηματοδοτεί τη μεγαλύτερη γιορτή της χώρας και οι άνθρωποι θα ξέρουν κάτω από ποιο ζώο γεννήθηκαν. Αυτό που ίσως δε γνωρίζουν, όμως, είναι ότι κάθε ζώδιο αντιστοιχεί επίσης σε έναν μήνα του έτους και μια εποχή του έτους - όπως τα δυτικά αστρολογικά ζώδια.

Η τίγρη, για παράδειγμα, αντιστοιχεί με τον Υδροχόο και τους Ιχθείς και διαρκεί από τις αρχές Φεβρουαρίου έως τις αρχές Μαρτίου. Ο Δράκος διασταυρώνεται με τον Κριό και τον Ταύρο και διαρκεί από τις αρχές Απριλίου έως τις αρχές Μαΐου. Ακόμη και οι ημέρες της εβδομάδας ευθυγραμμίζονται με τα ζώα του ζωδιακού κύκλου: Η Δευτέρα με την κατσίκα, η Τρίτη με τον δράκο και τον χοίρο, η Τετάρτη με το άλογο και τον κόκορα κ.ο.κ. Το κινεζικό ημερολόγιο είναι αυτό που υποδεικνύει πότε να ανάψουν τα πυροτεχνήματα και τι είδους στολισμός θα τοποθετηθεί τον Φεβρουάριο.

 

 

Μεσοαμερικανικά Ημερολόγια

 

Μέχρι στιγμής, έχουμε επικεντρωθεί σε ημερολόγια που δημιουργήθηκαν στην Ευρώπη και την Ασία, αλλά η Μεσοαμερική σχημάτισε επίσης αυτόχθονα ημερολογιακά συστήματα. Μερικά από αυτά τα ημερολόγια εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται σήμερα. Πολλά από αυτά δεν είναι ευρέως διαδεδομένα, αλλά ορισμένες ομάδες στα υψίπεδα της Γουατεμάλας και σε ορισμένες περιοχές του Μεξικού συνεχίζουν να χρησιμοποιούν αυτά τα αρχαία ημερολόγια.

Αυτό είναι ένα πρόβλημα επειδή το ημερολόγιο που χρησιμοποιείται περισσότερο σε διαφορετικούς μεσοαμερικανικούς πολιτισμούς είναι ένα καθαρά τελετουργικό ημερολόγιο. Διαρκεί 260 ημέρες και δεν έχει καμία σχέση με οποιουσδήποτε κύκλους καλλιέργειας ή αστρονομικές κινήσεις.

Εικόνα από τον El Comandante του Ημερολογίου των Αζτέκων

 

Η προέλευση του ημερολογίου δεν είναι ξεκάθαρη. Η Izapa, η τοποθεσία ενός οικισμού 3.200 ετών στο Μεξικό, βιώνει 260 ημέρες μεταξύ των δύο ζενίθ του ήλιου κάθε χρόνο. Η τοποθεσία ίσως να είναι μια πηγή του ημερολογίου, αλλά θα μπορούσε επίσης να είναι το αποτέλεσμα του πολιτισμού των Μάγια που παίζει με τους αριθμούς δεκατρία και είκοσι, αγαπημένοι αριθμοί των Μάγια. Μια άλλη θεωρία συνδέει το ημερολόγιο με τη διάρκεια μιας ανθρώπινης εγκυμοσύνης, αλλά η προέλευση αυτής της πρακτικής εξακολουθεί να μην είναι απολύτως σαφής.

Οι Μάγια ονόμασαν το ημερολόγιο “τζολκίν”. Ονόμασαν είκοσι ημέρες τις οποίες συνέδεσαν με δεκατρείς αριθμούς. Δεν υπήρχε μέρα ή μήνας, αλλά κάθε μέρα είχε ένα όνομα και έναν αριθμό και το ημερολόγιο χρειάστηκε 260 ημέρες για να λειτουργήσει σε ολόκληρο τον κύκλο. Κάθε μέρα ευθυγραμμίζεται επίσης με ένα φυσικό φαινόμενο, όπως ένας κροκόδειλος ή ο θάνατος. Οι γλύφοι (όπως ιερογλυφικό ή σύμβολο ή εικόνα) σε λιθογλυπτικά, αντιπροσωπεύουν ημέρες.
Οι Αζτέκοι χρησιμοποιούσαν ένα παρόμοιο ημερολόγιο που ονομάζεται “tonalpohualli”, που σημαίνει “μέτρηση ημερών”, στα Ναχουάτλ.

Εικόνα: Richard Graeber

 

Το ημερολόγιο των Αζτέκων, επίσης, συνδύαζε έναν κύκλο 20 ημερών που ονομαζόταν "veinenas" με μια περίοδο 13 ημερών που ονομαζόταν "trecenas". Οι ημέρες είχαν σύμβολα που σχετίζονταν με θεότητες των Αζτέκων, όπως ο Κετσαλκοάτλ και ο Μαγιαχουέλ.

  

Το tonalpohualli περιείχε μόνο 260 ημέρες. Αλλά οι Αζτέκοι είχαν ένα δεύτερο ημερολόγιο που πλησίαζε λίγο περισσότερο το ηλιακό ημερολόγιο. Το "xiuhpōhualli" αποτελούνταν από δεκαοκτώ μήνες, ο καθένας από τους οποίους διαρκούσε 20 ημέρες, με μια πενθήμερη περίοδο στο τέλος. Έτσι το έτος έφτανε τις 365 ημέρες. Το Xiuhpōhualli ευθυγραμμιζόταν με το tonalpohualli κάθε 52 χρόνια.

 

 

Σύγχρονα Ημερολόγια

 

Είδαμε ότι δεν υπάρχει έλλειψη ημερολογίων τις τελευταίες χιλιετίες. Τα ημερολόγια ήταν πάντα σημαντικά σε πολιτισμούς όπου κι αν υπήρχαν στον κόσμο. Θέλουμε να μάθουμε τι είναι ο χρόνος και ποια είναι η θέση μας στο σύμπαν του χρόνου και του χώρου. Το Γρηγοριανό ημερολόγιο έχει γίνει ευρέως διαδεδομένο. Είναι πλέον διεθνές και παρέχει έναν τρόπο για οποιονδήποτε οπουδήποτε να συγχρονίσει τις ώρες με οποιονδήποτε βρίσκεται οπουδήποτε αλλού στον πλανήτη. Παρόλο που πολλά άλλα ημερολόγια έχουν παραμείνει σε χρήση (περίπου 40 διαφορετικά ημερολόγια), αυτά τα ημερολόγια σηματοδοτούν κυρίως ημερομηνίες θρησκευτικών γεγονότων και όχι κοσμικές περιστάσεις.

Η μορφή με την οποία έχουν παρουσιαστεί όλα τα ημερολόγια έχει αλλάξει με την πάροδο του χρόνου. Ο πρώτος άνθρωπος χρησιμοποίησε τα πρώτα ημερολόγια για να σηματοδοτήσει το ηλιοστάσιο και το πέρασμα των μεταναστευτικών ζώων σε πέτρα. Η πέτρα έκανε τα ημερολόγιά τους δύσκολο να αλλάξουν ή να προσαρμοστούν στις μεταβαλλόμενες συνθήκες. Η χρήση πέτρας ή μεγάλων λίθων έκανε τα ημερολόγιά τους δύσκολο να μετακινηθούν. Αν ήθελε κάποιος να μάθει πόσο κοντά ήταν η χρονιά στα μέσα του καλοκαιριού ή στα μέσα του χειμώνα, έπρεπε να κάνει ένα προσκύνημα στο Stonehenge ή στο Warren Field. Δεν ήταν πολύ πρακτικό.

Ευτυχώς, αυτό μας φέρνει στα σημερινά ημερολόγια και στην ευκολία χρήσης τους. Αν και ορισμένοι σχεδιαστές έχουν γίνει πολύ δημιουργικοί, χρησιμοποιώντας μπλοκ για να σημειώσουν ημερομηνίες, ημέρες και μήνες, τα περισσότερα ημερολόγια είναι είτε σε χαρτί είτε ψηφιακά.

 

 

Ημερολόγια σε χαρτί

 

Εικόνα: Χρονογραφία του 354

 

Η χρήση περγαμηνής, και τελικά χαρτιού, έκανε τη δημιουργία και τη χρήση ημερολογίων πολύ πιο βολική. Ένα από τα πρώτα χάρτινα ημερολόγια είναι η Χρονογραφία του 354 . Ένας πλούσιος Ρωμαίος Χριστιανός, ονόματι Valentinus, ανέθεσε στον Furius Dionysius Folocalus να σχεδιάσει και να γράψει το ημερολόγιο (όπως το γνώριζαν) τον τέταρτο αιώνα.

Το πρωτότυπο δε σώθηκε, αλλά οι γραφείς αντέγραψαν το ημερολόγιο μέχρι τον ένατο αιώνα, ενώ άλλα αντίγραφα έγιναν τον δέκατο έβδομο αιώνα.
Το “Chronography of 354 calendar” είναι περισσότερο ένα Αλμανάκ παρά ημερολόγιο. Απαριθμεί εκδηλώσεις που λαμβάνουν χώρα κατά τη διάρκεια του έτους και περιλαμβάνει τα Χριστούγεννα. Αυτή η συμπερίληψη των εορτών είναι μια αξιοσημείωτη προσθήκη σε ένα ημερολόγιο που δημιουργήθηκε μόνο καθώς η Ρώμη μετατοπιζόταν από τις παγανιστικές πεποιθήσεις προς τον Χριστιανισμό. Το ημερολόγιο είναι επίσης έντονα διακοσμημένο, με σχέδια των αυτοκρατόρων. Προσωποποιήσεων των πόλεων της Ρώμης, της Αλεξάνδρειας, της Κωνσταντινούπολης και της Τρίερ. Επτά πλανήτες και οι τροχιές τους είναι διάσπαρτες στο ημερολόγιο και περιλαμβάνονται τα ζώδια. Οι ημερομηνίες που σημειώνονται στο ημερολόγιο, εκτός των Χριστουγέννων, περιλαμβάνουν επίσης τις ημερομηνίες του Πάσχα από το 312 έως το 411 μ.Χ. και τις ημερομηνίες μνήμης παπών και χριστιανών μαρτύρων.

 

 

Το Ημερολόγιο της Καρχηδόνας

 

Το Ημερολόγιο της Καρχηδόνας ήταν ένα όμορφο έργο. Αλλά δείχνει ότι στις πρώτες μορφές του χάρτινου ημερολογίου, εξακολουθούσε να σημαδεύει σετ γεγονότα και όχι οποιεσδήποτε ρεκόρ προσωπικών συνηθειών. Η ίδια χρήση του ημερολογίου συνεχίστηκε και στους αιώνες που ακολούθησαν. Το ημερολόγιο της Καρχηδόνας χρονολογείται από τον 6ο αιώνα και περιλαμβάνει τις εορτασμούς όλων των επισκόπων της Καρχηδόνας από το Gratus (c.343-348 μ.Χ.) στον Ευγένιο (481-505 μ.Χ.).
Το ημερολόγιο της Καρχηδόνας περιέχει επίσης έναν μακρύ κατάλογο εορτών για διάφορους μάρτυρες, επισκόπους και αγίους. Μόνο ο μήνας Μάιος έχει δέκα τέτοιες μέρες, ενώ ο Ιανουάριος έντεκα. Ο Δεκέμβριος έχει γιορτή για τον “Κύριό μας Ιησού Χριστό, τον Υιό του Θεού” στις 25 Δεκεμβρίου. Αλλά, με τόσους πολλούς αγίους να σηματοδοτούνται και να μνημονεύονται, δεν είναι περίεργο που η εκκλησία χρειάστηκε να δημιουργήσει αλμανάκ για να τους παρακολουθεί όλους.

Η ιδέα ότι οι άνθρωποι χρειάζονταν ημερολόγια - ή σχεδιαστές - για να παρακολουθούν τα προσωπικά τους γεγονότα είναι σχετικά νέα. Πολλά από τα παλαιότερα ημερολόγια θα ήταν αλμανάκ με επιπλέον χώρο ή σελίδες για να κάνουν οι άνθρωποι τις δικές τους καταχωρίσεις. Τα περισσότερα από αυτά τα έχουν χαθεί. Από τη στιγμή που κάποιος έχει χρησιμοποιήσει ένα αλμανάκ, δεν έχει νόημα να το διατηρεί.

 

 

Το Ημερολόγιο της Ουάσιγκτον

 

Ένα από τα πρώτα σωζόμενα χάρτινα ημερολόγια ανήκε στον George Washington.
Το αλμανάκ του λειτουργούσε και ως τοπικός ξεναγός. Εκτός από το να του λέει τους χρόνους ανατολής και ηλιοβασιλέματος κάθε μέρα, του είπε επίσης τα ονόματα των τοπικών πανδοχείων, τα ποσοστά ταχυδρομικών αποστολών σε διάφορες τοποθεσίες, και μάλιστα έκανε προβλέψεις για τον καιρό. (Δεν είναι σαφές πόσο ακριβείς ήταν αυτές οι προβλέψεις.)

Ο Ουάσιγκτον, όμως, προσθέτε τις δικές του κενές σελίδες στο ημερολόγιό του. Κάθε μέρα, έγραφε τα ονόματα των επισκεπτών του, τα μέρη που έκανε βόλτα και τους ανθρώπους που δειπνούσαν μαζί του. Στην πραγματικότητα, το αλμανάκ είχε γίνει ένα ημερολόγιο, μια καταγραφή των όσων είχε κάνει. Αν και το ημερολόγιο δεν είχε γίνει ακόμα αρχείο ή υπενθύμιση μελλοντικών γεγονότων, είχε επεκταθεί από μια λίστα θρησκευτικών εκδηλώσεων.

 

Το ημερολόγιο του Aitken

 

Ο Robert Aitken, εκδότης στη Φιλαδέλφεια, δημοσίευσε τον πρώτο σωστό ημερολόγιο ατζέντα στις ΗΠΑ το 1773. Έμοιαζε περισσότερο με λογιστικό βιβλίο παρά με ημερολόγιο. Μια σελίδα είχε χώρο για σημειώσεις που σχετίζονταν με τις διάφορες εβδομάδες του μήνα. Η άλλη σελίδα άφηνε χώρο για τους λογαριασμούς της εβδομάδας. Οι πελάτες σημείωναν τι ξόδευαν και τι κέρδιζαν κάθε εβδομάδα, ώστε να μπορούν να παρακολουθούν τα οικονομικά τους.

Εικόνα: Συλλογή της Molly McCarthy

 

Η ατζέντα του Aitken δεν έγινε δημοφιλής, αλλά η δυνατότητα κύλισης στις επόμενες ημέρες και εβδομάδες και ο προγραμματισμός εκδηλώσεων είχε ήδη ξεκινήσει. Η ατζέντα του Aitken παρείχε έναν τρόπο καταγραφής προηγούμενων γεγονότων. Λειτούργησε ως υπενθύμιση για ετήσιες εκδηλώσεις όπως θρησκευτικές αργίες, αλλά πρόσφερε επίσης χώρο στους ανθρώπους να καταγράψουν τις δραστηριότητες ή τις εκδηλώσεις που θα παρακολουθούσαν στο μέλλον.
Μέχρι το 1850, η ικανότητα του μελλοντικού προγραμματισμού στα χαρτιά είχε γίνει ευρέως διαδεδομένη. Ένας κατάλογος φορολογουμένων του 1844 περιελάμβανε έναν Βοστώνιο με περιουσία 100.000 δολαρίων. Η δουλειά του; Κατασκευή κενών βιβλίων, όπως ημερολόγια.

 

 

Το Ημερολόγιο του Στρατιώτη

 

Άντρες ανώτερης τάξης με πολυάσχολες ζωές και πολλούς συντρόφους ιππασίας είχαν την τάση να αγοράζουν αυτά τα ημερολόγια. Ωστόσο, την εποχή του Εμφυλίου Πολέμου, όλοι είχαν ημερολόγια και ατζέντες που μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν για να καταγράψουν τις δραστηριότητές τους και να οργανώσουν τη ζωή τους. Η Boston Globe έχει περιγράψει στρατιώτες της Ένωσης που κουβαλούν στη μάχη το “Standard Diary” τους ή το “American Diary” τους.
Μια αλλαγή ήταν στον σκοπό του ημερολογίου. Στις αρχές του εικοστού αιώνα, το ημερολόγιο είχε γίνει ένα ουσιαστικό εργαλείο, ένας τρόπος για να αξιοποιήσει κανείς καλά τον χρόνο του αντί να τον σπαταλήσει.

Το ημερολόγιο είχε γίνει τόσο ζωτικό και τόσο διαδεδομένο στη χρήση του, που το 1900 ο ιδιοκτήτης πολυκαταστήματος John Wanamaker έδωσε ένα ημερολόγιο δωρεάν με τον κατάλογό του. Το ημερολόγιο είχε διαφημίσεις, έτσι ώστε οι άνθρωποι να συμπληρώνουν τα ραντεβού τους δίπλα σε θέσεις για γραφεία και λευκά είδη.

Το ημερολόγιο Wanamaker περιείχε επίσης μια λίστα με γεγονότα που λαμβάνουν χώρα σε όλο τον κόσμο τον επόμενο χρόνο και περιλάμβανε εμπνευσμένα αποσπάσματα για κάθε μέρα. Με το ημερολόγιο Wanamaker, η μορφή του σύγχρονου χάρτινου ημερολογίου ήταν σε μεγάλο βαθμό πλήρης.

Η υπόλοιπη εξέλιξη ήταν σχετικά μικρή. Παρά την άνοδο των ημερολογίων που υποστηρίζονταν από διαφημίσεις και επωνυμίες, τα χαρτοπωλεία συνέχισαν να πωλούν ημερολόγια και ατζέντες σε χαρτί. Οι επιχειρήσεις συνέχισαν να δίνουν μικρά ημερολόγια και τα ημερολόγια μπορούσαν να προσαρτηθούν σε μαγνήτες που οι πελάτες μπορούσαν να κολλήσουν στις πόρτες του ψυγείου τους.

Η πραγματική απειλή για τα χάρτινα ημερολόγια δεν προήλθε από τα δωρεάν. Ούτε προήλθε από αρνητικές αντιδράσεις στα ημερολόγια Pirelli και Sports Illustrated στο χώρο εργασίας. Το έντυπο ημερολόγιο φαίνεται να έρχεται στο τέλος του από την άνοδο των ψηφιακών ημερολογίων που έχουν φέρει ένα εντελώς νέο επίπεδο λειτουργικότητας στα ημερολόγια.

 

 

Ψηφιακά Ημερολόγια

 

Τα χάρτινα ημερολόγια είχαν πάντα τους περιορισμούς τους. Πρώτον, ήταν μιας χρήσης. Όταν τελείωνε το έτος, έπρεπε να αντικατασταθεί από ένα νέο. Ωστόσο, το έντυπο ημερολόγιο μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως ένα αρχείο αποτίμησης. Ο χώρος στο εσωτερικό τους είναι ελάχιστος. Παρόλο που τα ημερολόγια διατίθενται σε διαφορετικά μεγέθη, οι άνθρωποι πρέπει να επιλέξουν έναν συμβιβασμό μεταξύ της περιορισμένης γραφής σε ένα φορητό σημειωματάριο ή του γενναιόδωρου χώρου σε ένα ημερολόγιο που είναι δύσκολο να μεταφερθεί.

Το πιο σημαντικό μειονέκτημα, ωστόσο, είναι ότι οι χρήστες δεν μπορούν εύκολα να μοιραστούν ένα ημερολόγιο σε χαρτί. Υπάρχει μόνο ένα εφάπαξ ή ένα αντίγραφο διαθέσιμο. Μια ομάδα ανθρώπων που προσπαθεί να οργανώσει μια εκδήλωση πρέπει να βγάλει τα χάρτινα ημερολόγιά της και μετά να ξεφυλλίσει τις σελίδες μέχρι να βρουν όλοι έναν κενό χώρο.

Τα ψηφιακά ημερολόγια έχουν λύσει όλα αυτά τα προβλήματα. Ένα ψηφιακό ημερολόγιο είναι μόνιμο και οι χρήστες μπορούν να ανανεώνουν αυτόματα τις συνδρομές τους. Το μέγεθος της οθόνης είναι το μόνο όριο και αν η οθόνη είναι πολύ μικρή, μια γραμμή θα εξηγεί πόσα ακόμη ραντεβού έχουν προστεθεί. Τα ημερολόγια έχουν γίνει ουσιαστικά απεριόριστα και μη περιοριστικά.

 

 

Το ημερολόγιο έχει προχωρήσει πολύ τα τελευταία χιλιάδες χρόνια. Οι πρώτοι δημιουργοί ημερολογίων διόρθωσαν το πρόβλημα της μέτρησης του ετήσιου χρόνου σε ένα έτος που δεν έχει ζυγό αριθμό ημερών. Δημιουργήσαμε ένα ημερολόγιο που χρησιμοποιείται παγκοσμίως, ακόμη και όταν άλλοι άνθρωποι χρησιμοποιούν διαφορετικά ημερολόγια για θρησκευτικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις.

Καταλάβαμε πώς να προγραμματίσουμε εκ των προτέρων και να περιγράψουμε γεγονότα που γνωρίζουμε ότι έρχονται. Και τώρα έχουμε έναν τρόπο να κρατάμε τα ημερολόγιά μας μαζί μας ανά πάσα στιγμή, να μοιραζόμαστε τις εκδηλώσεις μας και να τις γεμίζουμε ατελείωτα, με υπενθυμίσεις και ειδοποιήσεις.
Αλλά ακόμα δεν έχουμε τελειώσει. Ενώ εταιρείες όπως η Google και η Microsoft έχουν δημιουργήσει πολύπλοκες πλατφόρμες διαχείρισης χρόνου, ορισμένες λειτουργίες εξακολουθούν να είναι δύσκολες. Είναι πάντα δύσκολο, για παράδειγμα, για τους ανθρώπους να κάνουν κρατήσεις με το προσωπικό σε εταιρείες ή κέντρα υγειονομικής περίθαλψης. Η εύρεση ελεύθερου χρόνου ανάμεσα σε μια ομάδα φίλων που προσπαθούν να κανονίσουν μια ώρα συνάντησης μπορεί να είναι μια πρόκληση.
Έχουμε προοδεύσει σημαντικά από τους πέτρινους κύκλους που σηματοδοτούν το ηλιοστάσιο, αλλά δεν έχουμε τελειώσει ακόμη με την ανάπτυξη ημερολογίου. Το 2024 υπόσχεται περισσότερη τεχνολογία και πρόοδο.

 

17/01/2024 - Σ²